Begrippenlijsten op maat: dementie

De totale Thesaurus Zorg en Welzijn bevat inmiddels ruim 17.000 termen; voor veel gebruikers is dat een beetje te veel van het goede. Zij zijn niet in alle onderwerpen geïnteresseerd maar in bepaalde deelgebieden.
Om aan die wens te voldoen, maakt de Thesaurusafdeling ook beknoptere begrippenlijsten op specifieke deelterreinen. Een voorbeeld hiervan is de Begrippenlijst dementiezorg met een selectie van zo'n 500 termen die relevant zijn voor zorgaanbieders en mantelzorgers van dementerenden.

De Begrippenlijst dementiezorg staat op de site Zorgprogramma Dementie van Vilans, een van de drie kennisinstituten die de Thesaurus Zorg en Welzijn onderhouden. De site heeft als doel om de zorg voor dementerenden in Nederland te verbeteren.

Geen grote spellingsherziening in 2015

Eens in de tien jaar bekijkt de Nederlandse Taalunie of de spellingsregels van het Nederlands aan herziening toe zijn. Er waren spellingsherzieningen in 1996 en 2006, dus de volgende zou rond 2016 komen. De Taalunie heeft besloten dat er in 2015 geen nieuwe, grote spellingsherziening komt, zo meldt de website van het CDA. Na protesten bij de vorige herziening in 2005, zullen straks alleen nieuwe Nederlandse woorden en uitdrukkingen aan de officiële woordenlijst worden toegevoegd.

Wij van de Thesaurus Zorg en Welzijn vinden dat niet erg. Bij de vorige herzieningen, en met name die van 2006, hebben we veel tijd besteed aan het aanpassen van de thesaurustermen en scope notes aan de nieuwe spelling. Terwijl het ons eigenlijk niets opleverde. We hebben in 2015 dus tijd om andere dingen te gaan doen.

Flex

Vier maanden geleden meldde ik nog dat de thesaurusmedewerkers begin juli ook naar een op flexwerken ingerichte verdieping zouden gaan. Het is allemaal wat sneller gegaan, want sinds vandaag zitten we op flexplekken.

Alhoewel. Dat 'flex' valt wel mee. Omdat we software gebruiken die niet op andere werkplekken beschikbaar is, hebben we min of meer vaste werkplekken. Wel mogen we op andere plekken zitten, en anderen mogen op 'onze' werkplekken zitten als wij er niet zijn.

Natuurlijk is het op zo'n eerste dag nog een rommeltje. Overal staan verhuisbakken, verschillende dingen zullen in de komende dagen of weken in orde worden gemaakt. Maar de eerste uren zijn goed bevallen. De omgeving ziet er fris en fleurig uit, we hebben (weer) uitzicht op de Dom. En op de Catharijnesingel, waar nu nog auto's voorbijrazen, maar waar in de toekomst misschien weer water zal stromen.

En het is lekker rustig. Maar ja, het is dan ook vrijdag. Komende maandag zullen er veel meer mensen aanwezig zijn en dan gaan we zien (en horen) of het mee- of tegenvalt met de overlast van bellende en overleggende collega's.

Werkplek

Werkplek

Lockers

Vergaderzaal

Bestseller

"Gebruikt u Netvibes? En de Thesaurus Zorg en Welzijn?" vroegen we een maand geleden op dit weblog, om vervolgens onze nieuwe Netvibes-widget aan te prijzen.

Toen dachten we nog dat het aantal mensen dat daaraan voldoet ongeveer gelijk zou zijn aan het aantal vrouwelijke autochtone Nederlanders onder de 20 die regelmatig de Sinboj lezen. Op de vingers van één hand te tellen dus.

Met verbazing hebben we daarom gekeken hoe de afgelopen maand het aantal installaties van onze widget maar bleef stijgen. De teller staat nu 0p 23 en daar zijn we natuurlijk erg blij mee, maar ook behoorlijk verbaasd. Wie zou die widget geïnstalleerd hebben, vragen we ons af? En wordt hij ook echt gebruikt?

De voorkeursterm

Wie een thesaurus bouwt, loopt tegen vragen aan. Een veel voorkomende vraag is: welk begrip wordt de voorkeursterm en welk begrip wordt synoniem? De Britse standaard BS 8723 zegt dat wanneer er een keus gemaakt moet worden, in het algemeen de voorkeur van de doelgroep overgenomen wordt.

Bij de Thesaurus Zorg en Welzijn is dat soms een probleem. In eerste instantie is onze Thesaurus bedoeld voor professionals, maar omdat de Thesaurus ook is ingebouwd in allerlei toepassingen die op het grote publiek gericht zijn, moeten we daar steeds meer rekening mee gaan houden. En er kan wel eens verschil zitten tussen het taalgebruik van professionals en het taalgebruik van het grote publiek.

Om te bepalen wat de voorkeursterm moet worden kijken wij onder andere naar de volgende dingen:

• hoe vaak komen de verschillende begrippen voor als je met een zoekmachine op het internet zoekt? Als een van de begrippen een straatlengte voorsprong heeft op de andere, zal dat over het algemeen de voorkeursterm worden.
• is de term van deze tijd? Het begrip ouden van dagen wordt niet veel meer gebruikt. Daarom is dat een synoniem geworden. De voorkeursterm is ouderen. Overigens kan dat in de loop van de tijd veranderen. Als een bepaald begrip steeds meer gebruikt wordt, moet overwogen worden om synoniem en voorkeursterm om te draaien.
• wat wil de doelgroep? (zie boven)
• is het een afkorting? Meestal kiezen we voor de afkorting als voorkeursterm en wordt de uitgeschreven vorm als synoniem opgenomen.

Maar als de Thesaurus wordt gebruikt in een toepassing die optimaal gebruikt maakt van thesaurusfunctionaliteit, maakt het eigenlijk niet zo veel uit waar we voor kiezen: de gebruiker zal in zo'n toepassing altijd bij de juiste informatie uitkomen, welke ingang er ook wordt gekozen.

Netvibes-widget

Gebruikt u Netvibes? En de Thesaurus Zorg en Welzijn? Dan hebben we goed nieuws voor u!
Sinds enkele dagen is er een Netvibes-widget beschikbaar waarmee u rechtstreeks vanuit Netvibes in de Thesaurus Zorg en Welzijn kunt zoeken. Zo heeft u onze Thesaurus altijd bij de hand en kunt u vliegensvlug de Thesaurus doorzoeken.

U vindt de widget door in het Netvibes Ecosystem te zoeken op 'thesaurus' of hier.

Geografische thesaurus: werk aan de winkel!

De Thesaurus Zorg en Welzijn is constant in beweging. Iedere maand worden er tientallen termen toegevoegd of gewijzigd. In vergelijking hiermee is de geografische thesaurus een oase van rust. Deze thesaurus bevat plaatsen, gemeenten en regionale indelingen van Nederland. Meestal wordt de thesaurus aan het eind van het jaar bijgewerkt en vaak is er maar een update per jaar. De meeste wijzigingen worden veroorzaakt door gemeentelijke herindelingen. Omdat er begin dit jaar helemaal geen herindelingen waren bestond de laatste update slechts uit een aantal regio's die van naam zijn veranderd of samengevoegd, en het toevoegen van de LDP-regio's.

Maar nu gebeurt er toch wat! Begin deze maand besloot de gemeente Lith zichzelf op te heffen. Het is alleen nog niet bekend met welke gemeente Lith zal samengaan en wanneer dat zal gebeuren. Het zal dus nog wel even duren voor we de geografische thesaurus kunnen bijwerken.

Overigens staan er aan het eind van dit jaar en het begin van volgend jaar meer dingen te gebeuren op dit gebied. Op 15 december zal hoogstwaarschijnlijk de structuur van het Koninkrijk der Nederlanden aangepast worden en een aantal Antillen veranderen in Nederlandse gemeenten. Verder meldt de voortreffelijke website Metatopos dat op 1 januari 2009 de gemeente Bennebroek zal fuseren met Bloemendaal, en dat de gemeenten Alkemade en Jacobswoude zullen worden samengevoegd.

Bestaat dat?!

Soms komen we woorden tegen die ons totaal onbekend zijn, maar toch al regelmatig gebruikt worden. Zo kwamen we in het tijdschrift JeugdenCo de term equitherapie tegen. Bij equitherapie worden paarden ingezet bij de behandeling van kinderen of jongeren met probleemgedrag. We verbaasden ons over het woord, maar zoeken in Google leert dat het woord al enkele tientallen keren op Nederlandse websites gebruikt wordt. Er bestaat zelfs een Nederlandse Stichting Helpen met Paarden.

Reden genoeg om de term op te gaan nemen in de Thesaurus Zorg en Welzijn.

Kosovo

Gisteren heeft Nederland de onafhankelijkheid van Kosovo erkend. (Bron: NOS). Maar zal de Thesaurus Zorg en Welzijn Kosovo ook erkennen? Wordt Kosovo opgenomen als thesaurusterm? Wat zijn de criteria? Wanneer wordt een land opgenomen en wanneer niet? Soms ligt opname voor de hand, maar een geval als Kosovo is controversieel, omdat sommige landen het nieuwe land wel erkennen en andere uitdrukkelijk niet.

We hoeven gelukkig zelf geen beslissing te nemen. Voor de opname van landen baseren we ons op een internationale standaard, de ISO 3166. De ISO 3166 Maintenance Agency brengt onregelmatig updates uit met daarin wijzigingen op of toevoegingen aan de bestaande landenlijst. Wij volgen deze updates trouw. Dus zodra Kosovo toegevoegd is aan de standaard, nemen wij het land op in de Thesaurus Zorg en Welzijn. En dan zal het ongetwijfeld onder de Balkanstaten komen te staan.

Minister wil af van het begrip allochtoon

Eergisteren zei minister Hirsch Ballin (justitie) in het radioprogramma De Ochtenden dat er een eind moet komen aan het gebruik van de woorden allochtoon en autochtoon, omdat het valse tegenstellingen creëert (bron: NRC).

Het begrip allochtonen staat natuurlijk in de Thesaurus Zorg en Welzijn ("degenen die zich, komend van elders, in nederland gevestigd hebben, en hun nakomelingen tot in de derde generatie, voor zover deze laatsten zich als allochtonen wensen te beschouwen"). Net als gerelateerde begrippen zoals gastarbeiders, vluchtelingen, immigranten, etnische minderheidsgroepen, vreemdelingen en nieuwkomers.

Dat er zo veel verschillende woorden bestaan met allemaal een net andere betekenis laat al een beetje zien dat dit een gevoelige kwestie is. Het woord allochtoon werd in 1971 ingevoerd als neutrale vervanging voor gastarbeider of immigrant. Het woord bestaat alleen in het Nederlands; er is geen goede vertaling voor, al zijn er ook in andere talen pogingen gedaan om een nieuw woord voor allochtonen te verzinnen.

Het woord gastarbeider is in de afgelopen 37 jaar inderdaad een beetje in onbruik geraakt, maar wordt hier en daar nog steeds gebruikt. De minister zal het hier dan ook moeilijk mee krijgen.

Een nieuwe Gridwalker

In de publieksversie van onze Thesaurus maken we gebruik van de Gridwalker van Gridline. (Als u hem niet ziet moet u een recente versie van Flash installeren). In de Gridwalker wordt de Thesaurus op een grafische manier gepresenteerd. En op een manier die niet zo moeilijk te begrijpen is. Het typische thesaurusjargon met BT, NT, RT en USE is volledig verdwenen. (Wilt u deze woorden juist wel zien ga dan naar de versie voor informatieprofessionals).

Sinds deze week gebruiken we een aangepaste versie van de Gridwalker. Het verschil is miniem, maar wij zijn er wel blij mee. We zijn de laatste jaren steeds meer synoniemen gaan opnemen. Daaronder zitten spellingsvarianten: verkeerde (of niet-officiële) schrijfwijzes van woorden die wel vaak gebruikt worden. Zo nemen we bijvoorbeeld naast bijen houden (goed) ook bijenhouden (fout) op. Tot vorige week werden al deze verkeerde schrijfwijzes ook getoond in de Gridwalker, waardoor het scherm soms wel eens erg vol raakte.

Sinds deze week worden ze onderdrukt. Tik in de witte rechthoek in het midden maar eens bijenhouden in en kijk wat er gebeurt.

Standaarden voor het bouwen van een thesaurus

Het bouwen van een thesaurus is een serieuze aangelegenheid. Er bestaan zelfs standaarden voor het bouwen van een thesaurus. In 1986 verscheen de ISO-norm 2788:1986, Guidelines for the establishment and development of monolingual thesauri. In 2005 verscheen de NISO-standaard Z39.19-2005, Guidelines for the Construction, Format, and Management of Monolingual Controlled Vocabularies. Die laatste standaard gaat niet alleen over thesauri.

Zoals uit de titels al blijkt zijn het geen strikte standaarden waaraan iedereen zich moet houden en zorgen dat alle thesauri er precies hetzelfde uitzien. Het zijn guidelines, richtlijnen. Er worden aanwijzingen gegeven voor het bouwen van een thesaurus, maar er zijn variaties mogelijk.

Wie een thesaurus wil gaan bouwen maar geen zin heeft om die taaie standaarden door te spitten kan ook het boek Woordsystemen raadplegen.

Flexwerken

De eerste verbouwingsronde van ons pand aan de Catharijnesingel is achter de rug en sinds deze week hebben de medewerkers op drie verdiepingen geen vaste werkplek meer.

De thesaurusmedewerkers zijn deze week wel verhuisd, maar flexwerken doen we nog niet. Ik was nog niet op de verbouwde verdiepingen geweest dus ik ben vandaag even wezen kijken. Het was nogal verrassend. Voorheen waren het vleugels met vrij smalle gangen met daaraan veel kamers. Nu zijn veel muren weg, er zijn wel veel tussenschotten maar alles oogt erg open. Er zijn veel kleurige en speelse elementen. Het ziet er opeens veel ruimer uit en toch lijkt het kleiner dan voorheen. Kunnen er nu echt veel meer mensen werken dan eerst? Natuurlijk, vaste werkplekken bestaan niet meer, maar zijn er op een drukke dag genoeg plaatsen?

Volgens de planning gaan de thesaurusmedewerkers begin juli ook naar een op flexwerken ingerichte verdieping. Ik ben benieuwd!

Polikliniek voor vage klachten

"VU opent kliniek voor vage klachten" kopte de Volkskrant eerder deze week. Dit soort nieuwsberichten kunnen nieuwe termen voor onze Thesaurus opleveren. Maar in dit geval valt het niet mee om er goede termen uit te halen. Want ook de termen blijven enigszins vaag.

Neem nu de 'vage klachten'. Meestal zijn de klachten helemaal niet vaag, dus klopt de term niet. Elders in het artikel worden ze ook wel 'onverklaarbare klachten', 'lichamelijke klachten waarvoor artsen geen verklaring kunnen vinden' en 'onbegrepen klachten' genoemd, wat het probleem al beter omschrijft. Ook komt de term 'onbegrepen aandoeningen' langs.

Wat ook vaag blijft, is of de polikliniek een eigen soortnaam heeft. 'Polikliniek voor vage klachten' zal niet de officiële benaming zijn. Op de website van GGZ Buitenamstel wordt het een 'Polikliniek voor patiënten met onbegrepen lichamelijke klachten' genoemd; en dat is nogal een mondvol.