Goeiemoggel!

Het woord van het jaar 2007 is natuurlijk helemaal geen bokitoproof, lokhomo of wilfen. Het woord van 2007 is goeiemoggel. Wie met dit woord zoekt in Google vindt bijna een miljoen pagina's; er zijn al plaatjes rond dit woord opgenomen en er is een vechtpartij over uitgebroken.

Voor die paar mensen die nog niet weten waar het woord vandaan komt: het komt uit een reclamespotje en is eigenlijk goedemorgen, maar dan met tikfouten.

Hoe populair het woord nu ook is, het is twijfelachtig of het ooit in de Dikke Van Dale komt. Goeiesmorgens heeft het ook niet gehaald.

Bij de Thesaurus Zorg en Welzijn doen we erg ons best om correct Nederlands te schrijven: zonder tikfouten, volgens de officiële spelling. Dat valt niet altijd mee: als een woord niet in het Groene Boekje en de Dikke Van Dale staat kan het wel eens moeilijk zijn om de juiste spelling van een woord vast te stellen.

Ook anderen kunnen van ons noeste werk meeprofiteren: de juiste spelling van meer dan 15.000 woorden op het gebied van zorg en welzijn is vastgelegd in onze thesaurus, die gratis is te raadplegen op internet. Naast de woorden in de officiële spelling nemen we ook spellingsvarianten en spelfouten op. Zo staat behalve het correcte sociaalpedagogisch werk ook sociaal-pedagogisch werk in de Thesaurus. Dat betekent dat in zoekmachines en databases die het gebruik van een thesaurus ondersteunen, de gebruiker met zowel de 'goede' als de 'foute' variant dezelfde informatie kan vinden.

Daarnaast bieden wij de Schrijfhulp Zorg en Welzijn aan. Een onderdeel daarvan is een uitbreiding van de spellingcontrole van Microsoft® Office met duizenden extra woorden en vele organisatienamen op het gebied van zorg en welzijn. Dat is dus een handig hulpmiddel voor mensen die regelmatig teksten schrijven op het gebied van zorg en welzijn.

En: de spellingcontrole geeft bij het woord goeiemoggel als suggestie goedemorgen.

Een slimmer web

Op de website van de Volkskrant staat vandaag het artikel Het web moet slim en sociaal worden. Daarin wordt onder andere dit voorbeeld gegeven: "Als iemand zoekt naar 'dessert', is het handig als de computer ook speurt naar 'toetje'."

Dat klinkt erg logisch en dus kan dat ook al een poosje. Een manier om dat te bereiken is het gebruik van een thesaurus, want in een thesaurus worden synoniemen met elkaar verbonden. Zo zit onze Thesaurus bijvoorbeeld in bibliotheekcatalogi; ook wordt de Thesaurus gebruikt in de zoekmachine Collexis. Een gebruiker die met Collexis zoekt naar het woord 'bejaarden' vindt (als Collexis onze Thesaurus gebruikt) automatisch ook alle publicaties waarin 'ouderen', 'senioren' en '65-plussers' genoemd worden.

Volgens het Volkskrantartikel kunnen computers dit soort verbanden zelf ontdekken. Dat kan vast wel, maar wij van de Thesaurus Zorg en Welzijn geloven dat wij dat beter kunnen. Wij denken dat computers sommige verbanden niet zullen zien, en andersom verbanden zullen leggen waar die niet bestaan. Het voordeel van computers is wel dat ze relatief goedkoop zijn en algemeen ingezet kunnen worden. Onze Thesaurus bestrijkt maar een deel van de Nederlandse taal (zorg en welzijn en aanverwante terreinen).

Misschien dat over enkele decennia computers thesauri kunnen bouwen die de kwaliteit van onze Thesaurus evenaren; maar tot die tijd kunt u als u een slimme zoekmachine op het gebied van zorg en welzijn wilt gaan bouwen, gewoon bij ons terecht!

Term van de week: openbaar vervoer

Twee van de drie medewerkers van de Thesaurus Zorg en Welzijn komen met het openbaar vervoer naar Utrecht. We zijn dus afhankelijk van de Nederlandse Spoorwegen, maar ook van het weer. Bij sneeuw, vorst, storm of vallende blaadjes bestaat de kans dat we later arriveren of later thuis zijn.

Het komende weekend gaat de nieuwe dienstregeling van de NS in. Die verschilt niet zo heel veel van de oude dienstregeling, al is er enige ophef ontstaan doordat sommige vroege of late treinen niet meer rijden. Maar daar hebben wij normaal gesproken niet zo'n last van, dus voor ons verandert er eigenlijk niets.

openbaar vervoer
SN: regulier openbaar vervoer met vaste route en vaste dienstregeling
UFA: bijkaarten
UFA: ov-jaarkaarten
UFA: strippenkaart
BT: personenvervoer
NT: belbussen
NT: busvervoer
NT: buurtbussen
NT: lijntaxi's
NT: treinvervoer
NT: wijkbussen
RT: transferia

Zevenheuvelenloop

Ruim twee weken geleden vond de Zevenheuvelenloop plaats. Hieraan namen 27 hardlopers van Vilans, MOVISIE, NJi en Sekondant deel. Ook thesaurusmedewerker Raffaela deed mee en ze zette een mooie tijd neer. Haar verslag en de impressies van haar medelopers zijn te lezen op een speciale website.

Wat wordt het woord van het jaar 2007?

Dagblad De Pers, Van Dale Lexicografie en het Genootschap Onze Taal zijn op zoek naar het woord van het jaar 2007: dat ene woord dat in 2007 opdook, dat het afgelopen jaar het best karakteriseert, en dat er vermoedelijk onlosmakelijk mee verbonden zal blijven. Op basis van het Jaarboek taal 2008 van Van Dale wordt een groslijst samengesteld waaruit een jury tien kandidaten zal selecteren, waarop vanaf 7 december gestemd kan worden. Op dit moment is er een groslijst. Daarop staat een aantal woorden die inmiddels ook al de Thesaurus Zorg en Welzijn hebben gehaald: comadrinken, krachtwijk en prachtwijk. Ook op de lijst staat bimbocultuur; we hebben de term bimboficatie overwogen, maar die gaan we (voorlopig) niet opnemen. Wel hebben we seksualisering en pornoficatie opgenomen.

Op de site van Onze Taal kunt u vanaf 7 december uw stem uitbrengen.

De start van een nieuw jaar

Bij de Thesaurus Zorg en Welzijn begint het nieuwe jaar op 1 december. Dat stamt nog uit de tijd dat onze Thesaurus op papier verscheen: toen verscheen op 1 december de nieuwe Thesaurus.

Hoewel het alweer vier jaar geleden is dat de laatste papieren thesaurus verscheen, is het begin van december nog steeds een beetje het begin van een nieuw jaar: er verschijnt een supplement, we versturen de facturen en we kijken kort terug naar het afgelopen jaar.

Zo groeide de Thesaurus in het afgelopen jaar met 733 termen, waarvan 254 voorkeurstermen en 479 synoniemen. Het totaal aantal termen kwam daarmee op 15373. In de totale Thesaurus is het aantal voorkeurstermen nog steeds in de meerderheid: 60% van de termen is voorkeursterm. Toch zijn de voorkeurstermen terrein aan het verliezen, want vier jaar geleden was dat nog 64%. Hoe dat allemaal komt vertel ik later nog wel eens.

Gelukkig nieuw (thesaurus-)jaar allemaal!

Term van de week: sanitatie

De Verenigde Naties heeft het jaar 2008 uitgeroepen tot “internationaal jaar van de sanitaire voorzieningen”. In het kader daarvan hield de Prins van Oranje afgelopen maandag een toespraak. Hierin had hij het niet over het jaar van de sanitaire voorzieningen maar over het jaar van de sanitatie. Het zei daarover: "Sanitatie, een woord dat volgens de Van Dale in het Nederlands niet eens bestaat!" Om vervolgens met een soort scope note te komen: "Toch wil ik dat woord graag vasthouden, omdat het hier niet alleen gaat om sanitaire voorzieningen, zeg maar de hardware, maar vooral ook om de bewustwording van – en educatie over nut en noodzaak van goede hygiënische leefomstandigheden, om een gezond en waardig leven te kunnen leiden, waardoor verdere ontwikkeling niet langer een utopie hoeft te zijn."

Aan het eind van zijn toespraak riep hij iedereen op om het woord sanitatie aan de spellingchecker toe te voegen, zodat het woord de facto in het Nederlands bestaat.

Maar dat doet het al: wie in Google zoekt op het woord krijgt bijna 40.000 treffers. Het woord maakt dan waarschijnlijk ook een aardige kans om in de volgende editie van de Dikke van Dale te worden opgenomen. Die editie zal zo rond 2012 verschijnen. Criteria voor opname van een nieuw woord zijn dat het woord minstens drie jaar oud moet zijn (daar zal sanitatie tegen 2012 wel aan voldoen) en dat het deel uitmaakt van het algehele taalgebruik. Dat betekent dat het woord regelmatig moet voorkomen in kranten, boeken en op websites.

Natuurlijk zijn wij van de Thesaurus Zorg en Welzijn best bereid de Prins van Oranje daarbij een handje te helpen. We zullen overwegen het woord op te nemen in onze Thesaurus. Als dat gebeurt is er weer een website waarop het woord genoemd wordt.

En natuurlijk wordt het nu ook genoemd op dit weblog.

UPDATE 10/12: in Trouw van afgelopen zaterdag schrijft ook Jaap de Berg in zijn column over deze term

Term van de week: werkdruk

Bij de Thesaurus Zorg en Welzijn werken we in periodes van twee maanden. Op 1 februari, 1 april, 1 juni, 1 augustus, 1 oktober en 1 december brengen we een (gratis) supplement uit: een overzicht met nieuwe en gewijzigde termen.

De laatste tijd zijn we veel bezig met andere projecten. Het maken van termen schiet er daardoor een beetje bij in. Om te zorgen dat onze abonnees geen helemaal lege supplementen ontvangen, is het aan het eind van de periode flink aanpoten om de termen die nog op verwerking wachten toch nog de aandacht te geven die ze verdienen. De laatste twee weken van de maand stijgt daardoor onze werkdruk enigszins.

werkdruk
SN: belasting in werksituaties
UF: arbeidsbelasting
UF: werkbelasting
UFA: fysieke werkdruk
UFA: psychische werkdruk
BT: belasting
RT: beroepsziekten
RT: burn-out
RT: computeragressie
RT: ergonomie
RT: monotone arbeid
RT: stress
RT: werkdrukverlichting

Term van de week: dbc's

Taal is veranderlijk. Sommige woorden die we nu gebruiken, bestonden tien jaar geleden nog niet. Betekenissen veranderen. Dat geldt misschien nog wel het meest voor vaktaal, waar we in de Thesaurus Zorg en Welzijn mee te maken hebben. Daarom zetten we bij sommige termen een vervaldatum; zo rond die datum gaan we bekijken of alles nog wel klopt.

Zo staat bij de term dbc's nu de scope note: diagnose-behandelcombinaties; geheel van activiteiten en verrichtingen van ziekenhuis en medisch specialist in duidelijk herkenbare onderdelen beschreven (het gemiddelde, totale zorgtraject dat bij een bepaalde diagnose hoort), waardoor meer inzicht wordt verkregen in de omvang, aard en kosten van de zorgvraag; per 1.1.2008 zal ook de geneeskundige ggz met dbc's gaan werken (registratie en declaratie).

Hierin staat een datum genoemd. De vraag is dan altijd: klopt die datum nog? En zo niet, wat is dan de nieuwe datum?

Enig nazoeken liet zien dat de datum nog steeds klopt. Omdat het bijna 1 januari is, is de scope note vanaf 1 december als volgt: diagnose-behandelcombinaties; geheel van activiteiten en verrichtingen van geneeskundige ggz, ziekenhuis en medisch specialist in duidelijk herkenbare onderdelen beschreven (het gemiddelde, totale zorgtraject dat bij een bepaalde diagnose hoort), waardoor meer inzicht wordt verkregen in de omvang, aard en kosten van de zorgvraag.

Term van de week: griep

• Gisteren was een collega niet lekker.
• Vanochtend viel de eerste mail over de vijfde Grote Griep Meting in de mailbox.
• Een spelletjesavond met acht collega's gaat niet door omdat iedereen zich afgemeld heeft.
• Zelf voel ik me ook niet 100%.

Het zal duidelijk zijn. De term van deze week is:

griep
SN:besmettelijke infectieziekte met als kenmerken onder meer verkoudheid, koorts, hoofdpijn, spierpijn en hoesten
UF:influenza
BT:virusinfecties
RT:influenzavirussen
RT:vogelpest

Term van de week: vrijwilligerswerk

Vandaag en morgen is het MADD (Make A Difference Day). Tijdens MADD doen zoveel mogelijk mensen in heel Nederland één of twee dagen vrijwilligerswerk. Ook de Koningin, andere leden van het Koninklijk Huis en politici doen mee!

MADD wordt gecoördineerd door MOVISIE. Daarom is vrijwilligerswerk de term van de week. En het is een term met een heleboel relaties!

vrijwilligerswerk

SN: werk waarvoor iemand zelf kiest, dat niet wordt betaald, dat plaatsvindt in georganiseerd verband en dat ten goede komt aan (groepen in) de samenleving

UFA: buitenlands vrijwilligerswerk

UFA: experimenteel vrijwilligerswerk

UFA: GemeentenCompliment

UFA: Lokaal Compliment

UFA: Nationaal Compliment

UFA: vrijwilligersprijs

UFA: vrijwilligersvergoedingen

UFA: vrijwilligerswerkimago

BT: onbetaalde arbeid

BT: vrijwillige inzet

BT: welzijnswerk

NT: bezoekwerk

NT: Home-Start

NT: luisterlezen

NT: maatjesprojecten

NT: maatschappelijke stages

NT: MIM

NT: onlinevrijwilligerswerk

NT: service-learning

NT: spreekuurwerk

NT: vrijwillige zorg

NT: werknemersvrijwilligerswerk

RT: activiteitenzoeker

RT: filantropie

RT: focustest (vorm)

RT: maatschappelijk middenveld

RT: maatschappelijke betrokkenheid

RT: onkostenvergoedingen

RT: vrijwilligers

RT: vrijwilligersbeleid

RT: vrijwilligerscentrales

RT: vrijwilligersorganisaties

RT: vrijwilligerstekort

RT: vrijwilligerswerkbeleid

RUB: S01.6 werkgelegenheid

RUB: ZW5.3 informele zorg

De thesaurus op Vilans.nl

Thesauri komen van oorsprong uit de bibliotheekwereld, waar ze gebruikt werden voor het toekennen van trefwoorden aan boeken en tijdschriftartikelen. Via de relaties binnen de thesaurus konden bibliothecarissen en bibliotheekgebruikers naar het goede trefwoord gestuurd worden, wat zorgde voor betere zoekresultaten. Later werden thesauri ook gebruikt in databases, nog steeds om te zoeken naar boeken en tijdschriftartikelen.



Tegenwoordig zijn thesauri op veel meer plaatsen te vinden dan u misschien denkt. Een mooi voorbeeld hiervan is de website van Vilans. Op het eerste gezicht is daar geen thesaurus te zien, maar de Thesaurus Zorg en Welzijn wordt op die site zelfs op een aantal verschillende manieren gebruikt:

1. op verschillende plaatsen op de site zijn begrippenlijsten te vinden die gebruikmaken van de scope notes uit de Thesaurus. Bijvoorbeeld de begrippenlijst over diversiteit.
2. de zoekmachine op de Vilanssite is van Collexis, een leverancier van zoekmachines. Collexis gebruikt thesauri om de zoekmachine slimmer te laten zoeken. Zo zal bijvoorbeeld een zoekactie op het woord 'bejaarden' ook alle pagina's opleveren waar het woord 'ouderen' op staat (als die relatie in de thesaurus staat). Welke thesaurus gebruikt wordt, is afhankelijk van het thema van de website, maar voor de Vilanssite is dat natuurlijk de Thesaurus Zorg en Welzijn.
3. in de Vilans webwinkel kan gezocht worden naar producten van Vilans met trefwoorden die afkomstig zijn uit de Thesaurus Zorg en Welzijn. Een van de leuke dingen van het gebruik van trefwoorden is dat als er een product gevonden is, in de rechterkolom een lijstje staat met gerelateerde producten. Dat lijstje wordt samengesteld aan de hand van de trefwoorden die zijn toegekend aan de producten.

Snoezelen is een Nederlands woord

Van duizenden termen in de Thesaurus Zorg en Welzijn hebben we ook een Engelse vertaling. Alleen zijn we niet helemaal tevreden met de kwaliteit van sommige vertalingen, daarom worden ze allemaal gecontroleerd.

Bij snoezelen hebben we als vertaling mulitsensory stimulation; dat lijkt wel te kloppen maar het blijkt dat in de Engelse taal ook gewoon snoezelen gebruikt wordt. Het is dus een woord zoals apartheid: een van oorsprong Nederlands woord dat in andere talen doorgedrongen is. Maar dan wel een mooier woord.

Term van de week: westerse allochtonen

De term allochtonen staat natuurlijk al heel lang in de Thesaurus Zorg en Welzijn. Steeds vaker zien we ook de termen westerse allochtonen en niet-westerse allochtonen. Vaak genoeg om deze termen op te nemen in de Thesaurus. Vrijwel altijd worden voor deze begrippen de definities van het CBS gebruikt. Westerse allochtonen zijn "allochtonen met als herkomstgroepering een van de landen in de werelddelen Europa (excl. Turkije), Noord-Amerika en Oceanië of Indonesië of Japan" en niet-westerse allochtonen zijn "allochtonen met als herkomstgroepering een van de landen in de werelddelen Afrika, Latijns-Amerika en Azië (excl. Indonesië en Japan) of Turkije".

De positie van Indonesië is wat merkwaardig. De toelichting van het CBS stelt: "Op grond van hun sociaal-economische en sociaal-culturele positie worden allochtonen uit Indonesië en Japan tot de westerse allochtonen gerekend. Het gaat vooral om mensen die in het voormalig Nederlands-Indië zijn geboren en werknemers van Japanse bedrijven met hun gezin". Maar de CBS-definitie geldt voor iedereen die afkomstig is uit Indonesië en niet alleen voor de mensen die in Nederlands-Indië zijn geboren. We nemen deze merkwaardigheid gewoon over in de Thesaurus.

westerse allochtonen

SN: allochtonen die afkomstig zijn uit europa (exclusief turkije), noord-amerika, oceanië, japan, nederlands-indië of indonesië

BT: allochtonen

NT: ex-Joegoslaven

NT: Grieken

NT: Italianen

NT: Molukkers

NT: Portugezen

NT: Spanjaarden

RUB: S24.3 demografisch onderzoek

RUB: ZW3.8 vluchtelingenzorg

"Heeft u stickers?"

Al eerder berichtten we erover: mensen die in de Thesaurus Zorg en Welzijn een bepaalde term vinden en ons dan gaan mailen met allerlei vragen waarop wij helemaal geen antwoord weten.

De laatste weken blijft het niet bij mailen, maar krijgen we soms ook telefoontjes met dit soort vragen. Of we een link willen plaatsen naar een bedrijf dat aangepaste kleding verkoopt. Of we rolstoelstickers hebben.

Nee, we hebben dus geen stickers. En het is ook niet zo fijn om dit soort telefoontjes te krijgen, want we kunnen meestal toch niet helpen. Al konden we degene die over de rolstoelstickers belde wel doorverwijzen. En door een ander telefoontje leerden we het prachtige woord antiplukpakken.

Term van de week: seksualisering

Sociale processen zijn geheimzinnige dingen: ongemerkt sluipen ze de samenleving binnen. Eerst merk je vaak niet eens dat er iets veranderd is; vervolgens beginnen mensen het op te merken, er wordt over gesproken en opeens lijkt het overal te zijn. Het toppunt is dat er een woord voor het proces bedacht wordt.
Zo ook de seksualisering van de samenleving. Die is ongetwijfeld al jaren geleden begonnen, maar de ophef erover is vrij recent. De term duikt nu zelfs verschillende keren op in de Emancipatienota van minister Plasterk: "Een nieuwe uitdaging in het emancipatieproces is de seksualisering van de maatschappij, onder andere door de alom aanwezige portrettering van meisjes en vrouwen als lustobject en de onhaalbare schoonheidsidealen die daarmee verbonden zijn."

Reden genoeg om de term op te nemen in de Thesaurus Zorg en Welzijn. Waarschijnlijk verschijnt de term op 1 december op onze website. Wijzigingen zijn nog mogelijk; we overwegen bijvoorbeeld nog of het synoniem bimboficatie moet worden opgenomen.

seksualisering
SN: het verschijnsel dat seks en seksualiteit op steeds meer plaatsen in de samenleving voorkomen en gebruikt worden, bijvoorbeeld in het straatbeeld, kleding, reclame en de media; vaak wordt hierbij de werkelijkheid vertekend weergegeven, met name waar het vrouwen betreft
UF: pornoficatie
BT: sociale processen
RT: seksualiteit
RUB: S18.3 sociale processen
RUB: S17 seksualiteit

Bibliotheek 2.0

Sinds een paar dagen ben ik lid van Bibliotheek 2.0, een 'sociaal' netwerk en platform voor kennisuitwisseling voor en door Nederlandstalige bibliothecarissen, informatie-specialisten en andere informatiewerkers. Mijn eerste indruk is dat het een kruising is tussen de behoorlijk serieuze discussielijst Nedbib (waar ik ook lid van ben) en een veel minder serieuze profielensite zoals Hyves. Het lijkt erop dat sommigen het gebruiken als Hyves (berichtjes naar andere leden sturen), terwijl een minderheid echt aan het discussiëren en het delen met anderen is. Zelf behoor ik tot de eerste groep; ook op Nedbib zeg ik bijna nooit iets.

Op zich is het een goed initiatief en daarom hieronder wat reclame.



Bezoek Bibliotheek 2.0

De landenthesaurus

De landenthesaurus is een beetje een buitenbeentje binnen de Thesaurus Zorg en Welzijn. Lang geleden was het een aparte thesaurus; later werd de landenthesaurus opgenomen in de Thesaurus Zorg en Welzijn.

Zoals uit de naam al blijkt, bevat de landenthesaurus geen termen op het gebied van zorg en welzijn. Wel zitten er termen in die handig kunnen zijn voor mensen die zich bezig houden met zorg en welzijn, vooral als ze internationaal georiënteerd zijn. In de landenthesaurus zijn namen te vinden van geografische gebieden, bevolkingsgroepen, talen en bijvoeglijke naamwoorden.

De landenthesaurus wordt een keer per jaar gecontroleerd en bijgewerkt. Daarbij passeren allerlei paradijselijke exotische eilanden en landen en gebieden die bijna niemand kent, zoals Vanuatu, Niue en Saint Pierre en Miquelon.

De controleronde van dit jaar heeft een paar verbeteringen opgeleverd; en nieuwe gebieden voor in de thesaurus, zoals het Franse deel van Sint-Maarten en de Kleine afgelegen eilanden van de Verenigde Staten. Verder zijn verschillende gebieden uitgebreid. Wist u dat op 1 januari 2008 Cyprus en Malta bij de EMU-landen horen en u daar dus ook met Euro's kunt betalen? En dat het gebied van de Schengenlanden wordt uitgebreid met acht Oost-Europese landen en Malta?

Alle toevoegingen en wijzigingen zijn te vinden in de nieuwe Thesaurus Zorg en Welzijn die op 1 december op onze website zal staan.

Term van de week: hlbt's

In de Engelstalige wereld wordt LGBT (of GLBT) gebruikt als verzamelnaam voor lesbian, gay, bisexual and transgender people. In Vlaanderen is al jaren de fraaie afkorting holebi's (homo's, lesbiennes en biseksuelen) in gebruik.

In Nederland is er nog geen echte verzamelnaam. Zowel holebi's als LGBT worden hier gebruikt. Daarnaast duikt ook de Nederlandse versie van LGBT steeds vaker op: de hlbt's (homo's, lesbiennes, biseksuelen en transgenders). Deze term gaan we opnemen in de Thesaurus Zorg en Welzijn, voorlopig nog als synoniem van holebi's.

Misschien dat in de toekomst hlbt's de voorkeursterm zal worden, maar zo ver is het nog lang niet.

hlbt's
USE: holebi's
RUB: S17 seksualiteit
RUB: S18.2 sociale groepen

Wat een ellende!

De Thesaurus Zorg en Welzijn bevat momenteel ruim 15.000 termen. Sommige van die termen scoren aardig hoog in Google en andere zoekmachines. Dat zorgt er voor dat mensen die ergens mee zitten op onze website terechtkomen. Soms denken ze dat wij hun problemen kunnen oplossen. En soms weten ze onze mailbox te vinden.

Regelmatig krijgen we mail van studenten die een werkstuk moeten maken over een bepaald onderwerp en een poging doen een groot deel van het werk door ons te laten doen; maar daar trappen wij niet in. Soms zijn het mensen die werk zoeken; dat hebben wij niet.

Soms zijn het schrijnende gevallen: mensen die een meningsverschil hebben met een instantie en daar advies over willen; mensen die iets mankeren en meer informatie willen; mensen die vinden dat hun familielid niet goed behandeld wordt, ten einde raad zijn en willen weten wat ze eraan kunnen doen. Heel soms kunnen we die mensen een stapje verder helpen, maar vaak ontbreekt het ons gewoon aan tijd en deskundigheid, dus krijgen ze een standaardmailtje.

Omdat we ze toch niet kunnen helpen doen we ons best om deze mensen uit onze mailbox te houden. Vroeger hadden we op iedere pagina een contact-knop, tegenwoordig staat die niet meer op de pagina's met termen.

Maar toch weten sommige mensen ons nog te vinden.

Term van de week: Iran

Omdat een van onze collega's, compleet met hoofddoeken, kort haar (zodat het niet onder de hoofddoek uit kan piepen) en lange gewaden op vakantie is gegaan, is de term van deze week:

Iran
BT: Midden-Oosten
RT: Farsi
RT: Iraans
RT: Iraniërs
RT: Suryoye
RUB: AL1.1 landen

Vilanslunch

Regelmatig is er bij Vilans een Vilanslunch. De lunches zijn bedoeld om op een informele manier op de hoogte te blijven van projecten/onderwerpen waar collega’s zich mee bezig houden.

Vandaag vertelde Raffaela over de thesaurus, onder de titel Taal gebruiken we allemaal! Ze begon met een inleiding over woorden, concepten en betekenissen. Dit abstracte verhaal werd verduidelijkt door het voorbeeld van koeien. Ze liet zien dat de termen die met koeien te maken hebben op een bepaalde manier kunnen worden ingedeeld en kwam zo uit op thesauri. Kort legde ze de verschillende relaties uit die in een thesaurus voorkomen en liet toen wat toepassingen zien van de Thesaurus Zorg en Welzijn, zoals begrippenlijsten, zoekmachines en de Schrijfhulp Zorg en Welzijn.

De opkomst was goed (alle stoelen waren bezet en er moest zelfs iemand blijven staan) en er werden leuke vragen gesteld dus het was een geslaagde bijeenkomst.

Het drama van kindermoord

Een argeloze bezoeker die de kamer van de Thesaurus Zorg en Welzijn passeert kan soms vreemde discussies horen. Zoals deze week, toen de uitspraak "Kindermoord is geen drama!" door de kamer vloog.

Waar ging dat over? In de Thesaurus staat al jarenlang de term kindermoord: het doden van een kind door de ouder(s). De afgelopen periode hebben we ook de term gezinsdrama's opgenomen, omdat die term steeds meer gebruikt wordt. De scope note van die term is: situaties waarbij een ouder zijn of haar kinderen en vaak de (ex-)partner en soms ook zichzelf ombrengt; meestal is de dader de man.

Het was de vraag of gezinsdrama's als BT van kindermoord kon worden opgenomen. Daar liepen de meningen aanvankelijk dus over uiteen. Maar in het supplement van september is gezinsdrama's toch de bredere term van kindermoord geworden.

Term van de week: miljoenennota

miljoenennota

RUB: S13.4 overheidsbeleid

USE: rijksbegroting

Het is toch altijd een spannende dag, Prinsjesdag. Sommige medewerkers van de instituten (MOVISIE, NJi, Vilans) volgen de troonrede op tv, er wordt volop gepraat en gespeculeerd over de gevolgen van de miljoenennota voor de instituten.

En wij van de Thesaurusafdeling kijken vooral of er in de troonrede of miljoenennota nog nieuwe begrippen te vinden zijn.

UPDATE 24/9: in de Volkskrant van 22 september worden in twee artikelen 'rare woorden' uit de miljoenennota en de rijksbegroting opgesomd, zoals: sprankelcoëfficiënt, spoorambitie, vroegsignalering, bundelingsvoorstellen, visueel-landschappelijk en gezonde leveninterventies. Vroegsignalering, die hebben we al. Of de rest ooit in onze Thesaurus te vinden zal zijn is zeer de vraag.

Post uit Zuid-Afrika

We krijgen regelmatig reacties op onze thesaurus, meestal uit Nederland. Vanochtend zat er een mailtje uit Zuid-Afrika in onze elektronische brievenbus. Van een vertaler die onze thesaurus heel handig vond, maar nu bezig was met de vertaling van een Belgisch document en verschillende medische termen in dat document niet begreep. Helaas waren het heel specialistische termen en soms ook nog enigszins Vlaams, dus we konden hem niet verder helpen. Het ging om termen als

• endernageling
• huident
• vooropnames
• deelbaarheden
• zij-infusen
• voorintern
• omloop

Bij sommige woorden (endernageling, voorintern) hadden we het idee dat het afkortingen of verkeerd geschreven woorden waren.

We hebben de vertaler uitgelegd dat Vlaams en Nederlands best nog van elkaar kunnen verschillen en dat het nog niet zo eenvoudig is om Vlaamse termen op te nemen in onze thesaurus omdat de situatie in Vlaanderen op veel terreinen verschilt van de Nederlandse.

Later vanochtend kwam er nog een telefoontje van een ex-collega die een Engelse vertaling zocht voor woningaanpassingen. Haar konden we gelukkig wel helpen (met dank aan Zorg en welzijn vertaald : 1001 woorden en begrippen in het Nederlands, Duits, Engels, Frans en Spaans): adaptations to the home.

Geheimen van Nederland

Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat het praten of schrijven over geheimen heel positief kan zijn voor de gezondheid. Onder andere daarom zijn twee docenten aan de Universiteit van Tilburg begonnen met een website waar iedereen anoniem zijn geheimen kwijt kan.

De website is dus wetenschappelijk verantwoord, maar het is ook gewoon leuk om te kunnen gluren in de geheimen van anderen. Of om zelf een geheim achter te laten. Op Geheimen van Nederland. Of bekijk eerst het filmpje op BDtv.

Term van de week: resusantagonisme

In de rubriek Term van de week zetten we een term in de schijnwerpers die te maken heeft met de actualiteit, waarover we onze hoofden gebroken hebben, of die op een andere manier opvallend is.

Resusantagonisme is een medische term en medische termen zijn over het algemeen niet de moeilijkste termen om te maken. Deze was moeilijker. Resusantagonisme is een verschijnsel dat niet zomaar optreedt, maar aan het eind staat van een reeks van gebeurtenissen.

1. een vrouw met resusnegatief bloed is zwanger van een kind met resuspositief bloed.
2. tijdens de bevalling (of abortus, of miskraam) raakt het bloed van de moeder vermengd met het bloed van het kind. Het afweersysteem van de moeder gaat hierdoor antistoffen maken. Dit is op zich niet ernstig.
3. als bij een volgende zwangerschap de moeder weer een kind met resuspositief bloed draagt, kunnen de antistoffen via de placenta in het bloed van het ongeboren kind terecht komen, waardoor de rode bloedcellen in het bloed van het kind afgebroken worden. Dit kan zeer ernstige gevolgen hebben.

Een lang verhaal; hoe vat je dat samen tot korte scope note die toch nog duidelijk is? Het voorstel voor de term is nu:

resusantagonisme
RUB: G16 verschijnselen
RUB: S11.3 zwangerschap en bevalling
SN: afbraak van rode bloedcellen in resuspositief bloed van een ongeboren kind door antistoffen van de resusnegatieve moeder die zijn ontstaan doordat zij in contact is gekomen met resuspositief bloed, bijvoorbeeld bij een eerdere bevalling, een abortus of een miskraam
BT: zwangerschapsproblemen
RT: resusfactor

En dan is er ook nog de kwestie van de spelling. De juiste spelling is resusantagonisme, maar omdat ook resus-antagonisme, rhesusantagonisme, rhesusantagonisme, rhesusincompatibiliteit en resusincompatibiliteit voorkomen, hebben we die als synoniemen opgenomen.

Als alles volgens planning gaat komt deze term in het supplement van september en staat de term op 1 oktober in de webthesaurus.

De officiële spelling

Een collega van de afdeling communicatie belde ons. Ze was bezig met een publicatie en werd helemaal tureluurs van de schrijfwijze van sommige afkortingen. Ze kwam ggz, AGGZ en OGGZ tegen met hoofdletters en kleine letters, maar wat was nu de goede spelling? In de Thesaurus Zorg en Welzijn zag ze dat ggz met kleine letters gespeld wordt en AGGZ en OGGZ met hoofdletters. Klopt dat?

Het klopt inderdaad. Voor de termen in onze thesaurus gaan we uit van de officiële spelling 2005. In eerste instantie baseren we ons op de Woordenlijst Nederlandse Taal (het Groene Boekje). Staat een woord daar niet in, dan grijpen we naar de Dikke Van Dale. Daar staat ggz in met kleine letters. AGGZ en OGGZ staan daar niet in, dus gaan we terug naar de spellingsregels.

Volgens regel 17.C verdwijnen de hoofdletters naarmate een letterwoord of initiaalwoord ingeburgerd raakt. Dat is dus een vrij subjectieve regel, want hoe weet je of een woord ingeburgerd is? Onze inschatting is dat AGGZ en OGGZ nog niet erg ingeburgerd zijn, vandaar dat we ze met hoofdletters spellen.

Als u termen op het gebied van zorg en welzijn ook goed wilt spellen, kijk dan eens naar onze Schrijfhulp Zorg en Welzijn, een spelling- en grammaticacontrole speciaal voor de sector zorg en welzijn, waarbij bovendien de Thesaurus Zorg en Welzijn als een groot woordenboek in Microsoft® Word beschikbaar is.

De thesaurus vertaald

Een collega van de documentatieafdeling vroeg ons of we wel eens van 'admiral nursing' gehoord hadden, naar aanleiding van een artikel in een Engelstalig tijdschrift. We hadden daar nog nooit van gehoord. Toch was dat geen reden om deze term in onze thesaurus op te nemen.

Buitenlandse termen, die vinden we altijd lastig. Het is een probleem dat bij meer thesauri zal spelen. Een thesaurus beschrijft over het algemeen de situatie in een land. Zo geeft de Thesaurus Zorg en Welzijn weer hoe de zorg- en welzijnssector in Nederland georganiseerd zijn. Onze thesaurus is daardoor niet eenvoudig om te zetten naar een andere taal. Het is wel mogelijk om de afzonderlijke termen in het Duits te vertalen, maar een integrale Duitse vertaling geeft niet weer hoe de sector in Duitsland georganiseerd is.

Maar ook de vertaling van afzonderlijke termen is lang niet altijd makkelijk. Bepaalde soorten zorg of instellingen komen alleen in Nederland voor. Dan kun je bij de vertaling kiezen voor een letterlijke vertaling die waarschijnlijk in de andere taal niet bestaat (de Wet maatschappelijke ondersteuning wordt dan de social support act), een vertaling waarin je uitlegt wat het begrip betekent (zo kun je pedologische instituten vertalen in academic centres providing pedagogical schooling and therapy) of voor het onvertaald laten van het begrip.

In het geval van de admiral nurses hebben we geadviseerd de trefwoorden dementie en verpleegkundigen toe te kennen.

Bent u geïnteresseerd in vertalingen op het gebied van zorg en welzijn? Kijk dan eens op onze website!

Netvibes

Misschien komt u regelmatig langs op dit weblog om te kijken of er iets nieuws op staat. Of misschien heeft u het gemak van een RSSreader ontdekt en checkt u via een reader alle weblogs die u volgt op nieuwe artikelen. Zelf gebruik ik hiervoor Google Reader.

Sinds afgelopen week gebruik ik ook Netvibes. Ik had daar al eerder goede dingen over gehoord maar er nog nooit serieus naar gekeken. Netvibes is leuk! Het is niet alleen een hele mooie en overzichtelijke RSSreader, maar het kan ook gebruikt worden om mail te checken en er kunnen allerlei handige programmaatjes aan toegevoegd worden. Zo kan ik bijvoorbeeld ook naar de Buienradar en een aquarium kijken.

Ordenen

Ordenen en structureren, dat kunnen wij van de Thesaurus Zorg en Welzijn heel goed: websites, databases, trefwoorden, publicaties... alles nemen we onder handen. Alleen ons eigen prikbord met daarop onze vakantiekaartjes was een zootje waarin geen enkele ordening te ontdekken was.

Maar na de verhuizing is dat nu ook rechtgezet. Ik ben benieuwd wat de collega's ervan zullen vinden.

Een kamer met uitzicht

De Thesaurus Zorg en Welzijn is gehuisvest in een kantoorpand in hartje Utrecht, op een steenworp van het Centraal Station. Zoals in kantoorpanden gebruikelijk is, verhuizen wij regelmatig.

Het afgelopen halfjaar hadden we vanuit onze kamer een mooi uitzicht op de Dom. Al viel dat ook een beetje tegen. Het was het eerste wat je zag als je de kamer binnenkwam, maar vanaf de drie werkplekken moest je je in bochten wringen om hem te kunnen zien.

Vanaf vandaag zitten we op een andere kamer. Op dezelfde verdieping, maar het uitzicht op de Dom zijn we helaas kwijt.

NB: het regende niet op de tweede foto, het raam is gewoon erg vies.

Nieuwe thesaurustermen

Van een collega-thesaurusbouwer kregen wij de volgende vraag: Hoeveel nieuwe thesaurustermen per jaar krijgen jullie aangeleverd en wie werkt deze voorstellen dan uit? Doen diegenen die deze aanleveren dat en wie zijn dat in het algemeen?

Dit was ons antwoord:

Onze thesaurus groeit ieder jaar met honderden nieuwe termen. Een groot deel daarvan komt van onszelf, een klein deel wordt door anderen aangevraagd. We hebben een paar externe grootgebruikers, die vrij regelmatig nieuwe termen aanvragen. Vaak zijn dat mensen die aan een sociale kaart werken. Verder een paar mensen binnen de kennisinstituten (met name van de afdelingen documentatie, die termen nodig hebben voor in de catalogus). En uit sommige projecten waar wij aan meewerken rollen ook nieuwe termen, bijvoorbeeld als we begrippenlijsten maken.

De uitwerking wordt gedaan door de drie mensen van de Thesaurusafdeling. We hebben allemaal onze onderwerpsgebieden, bij de verdeling van de termen wordt gekeken bij wie de term het beste past. Soms vragen we daarbij hulp van degene die de term aangevraagd heeft: omdat het niet duidelijk is in welke context de term gebruikt wordt, of omdat de aanvrager een deskundige op dat gebied is. Al is het ook zo dat deskundigen vaak met zo’n uitgebreide uitleg komen dat het ons dan nog flink wat moeite kost om alles in te perken. Soms koppelen we ons werk terug naar de aanvrager, soms niet.

Wilt u ook trefwoorden laten opnemen in onze thesaurus, of wilt u op de hoogte worden gehouden van de nieuwe trefwoorden die wij opnemen? Kijk op onze website!

Prachtwijken & Krachtwijken

Er is binnen het kabinet onenigheid over de financiering van veertig achterstandswijken. De bewindslieden kunnen het niet eens worden over de manier waarop de aanpak van deze wijken betaald moet worden.

Er lijkt ook onenigheid te zijn over hoe deze wijken nu genoemd worden. Een jaar geleden werden ze nog gewoon probleemwijken of achterstandswijken genoemd. Dat zijn benamingen die aardig aangeven wat er met de wijken aan de hand is.

In het coalitieakkoord van 7 februari 2007 duikt voor het eerst de benaming prachtwijken op:

Project: Van probleemwijk naar prachtwijk
Er komt een offensief om probleemwijken te ontwikkelen naar prachtwijken. Onderdeel daarvan zijn aanvalsplannen met gemeenten, woningcorporaties, bedrijfsleven, politie, welzijnswerk en scholen, waarbij zij het eens worden over doelen, geld en middelen. De rijksoverheid is medefinancier, inspirator en verbinder.

Daar hadden we op de Thesaurusafdeling wat moeite mee. Want hoe definieer je deze wijken nu? Uiteindelijk kwamen we tot deze ietwat gekunstelde constructie:

toekomstige voormalige probleemwijken die ingrijpend verbeterd zijn door samenwerking tussen gemeenten, woningcorporaties, bedrijfsleven, politie, welzijnswerk en scholen; de rijksoverheid is medefinancier, inspirator en verbinder

Vorige maand ging het Actieplan Krachtwijken naar de Tweede Kamer. De prachtwijken hadden dus een andere beginletter gekregen en waren veranderd in krachtwijken. In het Actieplan is te lezen:

In afwijking van de naam die in het Coalitieakkoord wordt gehanteerd, namelijk “Van probleemwijk naar prachtwijk” heet het project voortaan “Van aandachtswijk naar krachtwijk”. De reden hiervoor is dat bewoners tijdens de wijkentoer meermalen hebben aangegeven, dat de term probleemwijk onvoldoende recht doet aan de positieve kanten van een wijk, en de inwoners zich wat hun wijk betreft ook niet altijd in de term probleemwijk herkennen. De benaming aandachtswijk doet meer recht aan de werkelijkheid. De term “krachtwijk” is gekozen, omdat het terug leggen van de kracht bij de bewoners in de wijkaanpak centraal staat en het hierbij bovendien niet alleen gaat om het “stenen stapelen”, maar er ook een nadrukkelijke verbinding met de sociaal-economische agenda en veiligheid wordt gelegd.

Intussen is ook de benaming Vogelaarwijken opgedoken om de veertig wijken aan te duiden. Deze twee nieuwe termen zullen in het komende supplement opgenomen worden als synoniemen van prachtwijken. Al vragen we ons wel een beetje af of aan het einde van de kabinetsperiode de woorden prachtwijk, krachtwijk en Vogelaarwijk nog wel gebruikt zullen worden, of dat er misschien weer andere, nog mooiere benamingen zullen worden verzonnen.

Wat is een thesaurus eigenlijk?

Die vraag horen we regelmatig op feestjes (en we zijn steeds blij verrast als we iemand tegenkomen die wel weet wat het is).

Bij de veelgestelde vragen op onze website staat: "Een thesaurus is een een lijst met woorden / termen over een bepaald domein, gebaseerd op de natuurlijke taal, met een gestructureerde zoekleiding door middel van relaties tussen deze termen." Een thesaurus is dus een verzameling trefwoorden met daartussen, om het zoeken te vergemakkelijken, relaties. Drie soorten relaties komen in vrijwel alle thesauri voor:

1. synoniemen. Dit zijn relaties tussen woorden die (ongeveer) hetzelfde betekenen. Zoals bijvoorbeeld syndroom van Down en downsyndroom. In thesaurusjargon is dit de Use-Used for-relatie.
2. hiërarchisch. Dit zijn relaties tussen begrippen waarbij het ene begrip een onderdeel vormt van het andere. Zoals bijvoorbeeld: Nederland en Gelderland. Of zorgberoepen en verpleegkundigen. In thesaurusjargon: BT-NT (broader term-narrower term).
3. associatief. Deze relatie ligt tussen begrippen die wel met elkaar te maken hebben en waar geen van de andere twee relaties tussen ligt. Bijvoorbeeld: doping en sport. Deze relatie heet de RT (related term).

Soms staat in een thesaurus ook nog een uitleg van een begrip, de SN (scope note). Veel thesauri kennen nog meer relaties, maar die komen minder vaak voor.

Voorstellen

Aan de Thesaurus Zorg en Welzijn werken vier mensen. Marjan, Richard en Raffaela zorgen voor de dagelijkse gang van zaken; Maria coördineert de afdeling.

Tot zover is het eenvoudig. Maar deze vier mensen zijn verbonden aan en worden betaald door drie verschillende organisaties! Raffaela en Maria werken voor Vilans, Marjan werkt voor het Nederlands Jeugdinstituut en Richard voor MOVISIE. Marjan, Richard en Raffaela hebben samen een kamer bij Vilans; Richard heeft daarnaast ook een werkplek bij MOVISIE.

We gaan bloggen!

Wij, de medewerkers van de Thesaurus Zorg en Welzijn gaan bloggen. Over onze thesaurus, over ons vakgebied, over gebeurtenissen op onze afdeling en over de terminologie in de sector zorg en welzijn. Ook zullen we ongegeneerd reclame gaan maken voor onze eigen producten. U bent gewaarschuwd!